Chciałabym zaproponować Państwu krótki cykl artykułów dotyczących nadciśnienia. Zbadamy w nich czym jest ta choroba, jakie ma czynniki ryzyka oraz jak się przed nią ustrzec. Ostatnia część cyklu będzie dotyczyła możliwości jakie w terapii nadciśnienia daje opieka farmaceutyczna. Zapraszam!
Nadciśnienie tętnicze to wg WHO pierwsza przyczyna przedwczesnych zgonów na świecie. Jednocześnie jest ono najważniejszym czynnikiem ryzyka dla innych chorób układu krążenia, który jest modyfikowalny i mamy na niego bezpośredni wpływ. Jeżeli chodzi o sytuację w Polsce, z danych NFZ wynika, że ponad 10 mln Polaków cierpi na nadciśnienie tętnicze. Jest to cicha choroba, która w wyniku powikłań może prowadzić do śmierci. Dlatego nie powinno się jej bagatelizować. Nawet połowa cierpiących na nią osób może nie odczuwać pierwszych oznak choroby. Niespecyficzne objawy, np. bóle głowy, zawroty głowy, chwilowe zaburzenia poznawcze, nieregularny sen, niepokój, mogą nie wzbudzać obaw. Tymczasem nieleczone nadciśnienie może prowadzić do m.in. udarów, choroby niedokrwiennej serca, niewydolności serca i niewydolności nerek, a w konsekwencji do zgonu.
Dlatego ważne jest, by regularnie mierzyć ciśnienie nawet, jeśli nie odczuwamy objawów. Wg raportu NFZ 40% osób dorosłych w Polsce nie zna jego wartości u siebie.
Kiedy mamy do czynienia z nadciśnieniem?
Nadciśnienie tętnicze rozpoznawane jest przez lekarza, jeśli średnie wartości ciśnienia krwi (wyliczone, co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas, co najmniej dwóch różnych wizyt) są równe lub wyższe niż 140 mm Hg (skurczowe) i/lub 90 mm Hg (rozkurczowe). Ciśnienie skurczowe to dla serca moment kiedy kurczy się z największą siłą, żeby rozprowadzać krew po całym organizmie, natomiast rozkurczowe to, kiedy rozluźnia się przed kolejnym skurczem.
Poniżej klasyfikacja ciśnienia tętniczego dla pomiarów przeprowadzonych w gabinecie lekarskim.
| skurczowe ciśnienie tętnicze | rozkurczowe ciśnienie tętnicze | ||
| OPTYMALNE | < 120 | i | < 80 |
| PRAWIDŁOWE | 120-129 | i / lub | 80-84 |
| WYSOKIE PRAWIDŁOWE | 130-139 | i / lub | 85-89 |
| NADCIŚNIENIE I STOPNIA | 140-159 | i / lub | 90-99 |
| NADCIŚNIENIE II STOPNIA | 160-179 | i / lub | 100-109 |
| NADCIŚNIENIE III STOPNIA | ≥ 180 | i / lub | ≥ 110 |
| ISOLOWANE NADCIŚNIENIE SKURCZOWE | ≥ 140 | i | < 90 |
Tabela 1 Klasyfikacja ciśnienia tętniczego dla pomiarów przeprowadzonych w gabinecie lekarskim (wytyczne PTNT).
Zmiana stylu życia i eliminowanie czynników ryzyka zalecane jest już w przypadku poziomu wysokiego prawidłowego, zwłaszcza jeśli występują dodatkowo predyspozycje do choroby.
Czynniki ryzyka
Istnieją dwa rodzaje nadciśnienia tętniczego. Pierwsze – pierwotne występuje, gdy nie ma wyraźnej przyczyny. Możemy jednak określić szereg czynników, które mogły się do tego przyczynić. Są to, m.in.:
- wiek (mężczyźni >55 lat, kobiety >65 lat);
- nieodpowiedni tryb życia;
- nadwaga i otyłość;
- palenie papierosów;
- choroby współistniejące, np. cukrzyca;
- brak aktywności fizycznej;
- spożywanie dużej ilości alkoholu;
- stres;
- nadmierne spożywanie soli;
- predyspozycje genetyczne.
Drugi rodzaj nadciśnienia to wtórne, którego przyczynę można określić (na przykład nadmierne wydzielanie hormonów przez gruczoły nadnerczowe). Ten rodzaj nadciśnienia dotyczy tylko niewielkiej liczby pacjentów.
Po stwierdzeniu przyczyny i ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego lekarz wdraża odpowiednie leczenie. Ciśnienie powinno wrócić do normy. Niezbędne jest jednak przestrzeganie zaleceń, wdrożenie zmian w stylu życia i długotrwałe, regularne przyjmowanie leków. Bardzo często terapia farmakologiczna niezbędna jest do końca życia. Tylko w rzadkich przypadkach i ściśle wdrożonej i przestrzeganej kontroli, lekarz może podjąć decyzję o odstawieniu leczenia na podstawie dobrych wyników pacjenta.
Źródła:
– Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia, NFZ o zdrowiu: Nadciśnienie tętnicze, Warszawa, maj 2019.
– IQVIA, Opieka Farmaceutyczna w Polsce, konsultacja ekspercka prof. Fal A., dr Gałązka-Sobotka M., marzec 2020.
– Opieka farmaceutyczna w nadciśnieniu tętniczym. J. Brandys i wsp. Wydawnictwo Farmapress, 2006.
– Opieka farmaceutyczna w teorii i praktyce aptecznej. J. Łazowski i wsp., Wydawnictwo Farmapress, 2005.
– Tykarski, A., Filipiak K., Januszewicz, A., Litwin, M., Narkiewicz, K., Prejbisz A., Ostalska-Nowicka D., Widecka.K., Kostka-Jeziorny, K., 2019, Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2019, tom 5, nr 1, 1–86.