Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o zawodzie farmaceuty – 18 grudnia poinformowało o tym biuro prasowe Kancelarii Prezydenta. Ustawa, na którą branża aptekarska czekała ponad 30 lat, definiuje wykonywanie zawodu farmaceuty oraz określa ramy, dzięki którym w przyszłości będzie możliwe wprowadzenie opieki farmaceutycznej w Polsce. Jakie zapisy znalazły się w ustawie i dlaczego jest ona tak ważna nie tylko dla farmaceutów, ale też dla pacjentów?
Rozmawiamy z Anną Szydłowską – farmaceutką.
Jakie zapisy znalazły się w niej w odniesieniu do opieki farmaceutycznej?
W ustawie o zawodzie farmaceuty, znalazły się podstawy, umożliwiające w przyszłości farmaceutom realizację opieki farmaceutycznej. Opieka farmaceutyczna, w myśl ustawy, to świadczenie zdrowotne udzielane przez farmaceutę. Stanowi dokumentowany proces, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem prowadzącym leczenie pacjenta, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem indywidualnej farmakoterapii. Obejmuje:
- prowadzenie konsultacji farmaceutycznych dotyczących stosowanych leków;
- wykonywanie przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii, z uwzględnieniem problemów lekowych pacjenta – w celu wykrywania interakcji oraz zapewnienia bezpieczeństwa w procesie farmakoterapii;
- opracowywanie indywidualnego planu opieki farmaceutycznej, z uwzględnieniem problemów lekowych pacjenta – w celu określenia celów terapeutycznych możliwych do osiągnięcia przez pacjenta stosującego farmakoterapię oraz wskazania sposobów rozwiązywania wykrytych problemów lekowych, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i zdrowego trybu życia oraz profilaktyki zdrowotnej;
- wykonywanie badań diagnostycznych, których zakres będzie określony osobnym rozporządzeniem;
- wystawianie recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.
Jest to pierwszy krok w kierunku możliwość realizowania opieki farmaceutycznej w Polsce. Niemniej wymaga doprecyzowania w formie późniejszych rozporządzeń wykonawczych.
Jak patrzą na to farmaceuci?
Czekają. Myślę też, że trochę nie wierzą w realność tej sytuacji. Opiekę farmaceutyczną próbuje się w Polsce wprowadzić od 30 lat. Po raz pierwszy jest to możliwe.
Jesteśmy też dumni. Bez dwóch zdań ustawa o zawodzie farmaceuty jest ważna dla przyszłości naszego zawodu i daje podstawy do rozwijania naszych kompetencji. W sposób znaczący podnosi rangę i powagę zawodu farmaceuty. Obecnie jesteśmy w przełomowym momencie. Pandemia Covid-19 uwydatniła przeciążenie polskiej służby zdrowia, na które eksperci zwracali uwagę już od dawna. Sytuacja stała się katalizatorem przyspieszającym wprowadzanie nowych rozwiązań. Zwrócono uwagę na duży potencjał wsparcia jaki mają do zaoferowania farmaceuci. Pacjenci też na to czekają.
Nie da się jednak ukryć, że czeka nas sporo pracy nad rozporządzeniami umożliwiającymi realne prowadzenie opieki farmaceutycznej. Istotne jest też by dać szansę farmaceutom, zapewnić im możliwość szkoleń oraz rozpocząć proces od celowanych usług zamiast długiego pilotażu. By efektywnie wykorzystać potencjał, rządzący powinni w ramach debaty zapoznać się z propozycjami całego środowiska. Wprowadzanie opieki farmaceutycznej w Polsce powinno przebiegać w kilku etapach i być wspierane przez nowe technologie oraz systemy informatyczne.
Jakie korzyści wynikają z tego dla pacjentów?
Opieka farmaceutyczna obejmuje swym zakresem wiele działań – od udzielania porad podczas farmakoterapii, poprzez przeglądy lekowe, diagnostykę częstych chorób, edukację prozdrowotną, aż po wspieranie lekarza w planowaniu leczenia i wystawianie recept w jego kontynuacji.
Największą grupą beneficjentów są osoby cierpiące na choroby przewlekłe, cywilizacyjne, np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, nowotwory, schorzenia przewodu pokarmowego i związane ze zdrowiem psychicznym. Wprowadzenie opieki farmaceutycznej pozwala na:
- większą dostępność usług dla pacjenta;
- optymalizację nakładu pracy lekarzy;
- poprawę profilaktyki;
- zwiększenie compliance pacjentów, czyli stopnia stosowania się do wytycznych terapii;
- zmniejszenie skali polipragmazji, czyli stosowania więcej niż kilku leków jednocześnie.
Dlaczego tak ważne jest wsparcie pacjentów, którzy chorują przewlekle?
W terapii chorób przewlekłych niezwykle ważna jest współpraca pacjenta z pracownikiem służby zdrowia. Do tego zalicza się również edukację o istotności przestrzegania zaleceń, poszerzanie świadomości pacjentów i wzmacnianie ich współodpowiedzialności za stan swojego zdrowia. Powikłania chorób przewlekłych prowadzą do licznych stanów zagrażających życiu. Niezwykle ważne w terapii jest regularne stosowanie leków. Wskazuje się, że nawet 50% chorych na nadciśnienie tętnicze, samodzielnie przyjmujących leki, nie zgłasza się po kolejną porcje leków (Rycombel et al., 2014). Natomiast, aby osiągnąć założone cele terapeutyczne, chory powinien przestrzegać zaleceń lekarskich w co najmniej 80%. Tymczasem brak czasu i zasobów powoduje, że rola lekarza może sprowadzać się do postawienia diagnozy oraz leczenia przypadków ostrych. W Polsce, z danych na 2017, na 1000 mieszkańców przypada mniej niż pół lekarza POZ. W przypadku lekarzy specjalistów najbardziej dotkliwy niedobór dotyczy pediatrów, geriatrów, anestezjologów oraz specjalistów chorób wewnętrznych. W czasie pandemii sytuacja rysuje się jeszcze gorzej. W dalszym ciągu wizyty w POZ są ograniczone. Chory może zostać osamotniony w tej trudnej sytuacji, co prowadzi do poszukiwania rozwiązań na własną rękę lub dezorientacji. Należy zapewnić mu odpowiednie wsparcie, by zwiększyć jego zaangażowanie w terapię i poprawić jakość i komfort leczenia trwającego najczęściej do końca życia.
Co na ten moment pacjenci z chorobami przewlekłymi mogą uzyskać w aptece?
Niestety na chwilę obecną nasze możliwości są dość ograniczone. Wprowadzenie opieki farmaceutycznej może poprawić tą sytuację. Obecnie farmaceuta ma możliwość wystawienia recepty farmaceutycznej, by umożliwić pacjentowi kontynuację terapii. W związku z utrudnionym dostępem do lekarza, brakiem możliwości otrzymania recepty, może dojść do sytuacji zagrożenia zdrowia. W takich przypadkach możemy wystawić receptę farmaceutyczną.
Korzystamy też ze swojej wiedzy i praktyki, by jak najlepiej doradzić pacjentom. Staramy się ułatwić im terapię, która często musi być stosowana do końca życia.
Dbamy o dostępność leków. Pacjent chorujący przewlekle realizuje w ciągu roku wiele recept. Narażanie go na niepotrzebne wizyty, bo czegoś nie otrzymał „od ręki”, zwłaszcza w dobie pandemii, wprowadza dodatkowe ryzyka dla niego i stanowi utrudnienie. A każda przeszkoda wpływa na „wytrwanie” pacjenta w terapii.
Ale możemy znacznie więcej. Dlatego czekamy na rozwój prac w ramach opieki farmaceutycznej i aktywnie przygotowujemy się na jej wdrożenie.